چرا زانو بیشتر در معرض آسیب است؟
زانو یکی از مهم‌ترین مفاصل بدن است که هر روز در فعالیت‌های ساده‌ای مثل راه رفتن، نشستن، بلند شدن و حتی ورزش‌های سنگین تحت فشار قرار می‌گیرد. همین موضوع باعث می‌شود زانو درد یکی از شایع‌ترین مشکلات ارتوپدی در میان بزرگسالان و ورزشکاران باشد. در برخی افراد، این درد می‌تواند تنها یک ناراحتی موقت باشد، اما در شرایطی دیگر به مشکلی مزمن و ناتوان‌کننده تبدیل می‌شود.
آشنایی با آناتومی زانو
زانو مفصلی پیچیده و در عین حال آسیب‌پذیر است که استخوان‌ها، غضروف‌ها، عضلات و رباط‌ها با هم برای حرکت روان آن همکاری می‌کنند:
- تیبیا (درشت‌نی): بزرگ‌ترین استخوان ساق پا که زیر زانو قرار دارد.
- فمور (استخوان ران): استخوان بالای زانو که وزن زیادی را تحمل می‌کند.
- کشکک (پاتلا): استخوان کوچک جلوی زانو که نقش محافظ دارد.
- غضروف مفصلی: سطح استخوان‌ها را پوشانده و مانند ضربه‌گیر عمل می‌کند.
- عضلات چهارسر و همسترینگ: مسئول خم و راست شدن زانو هستند.
- رباط‌ها و تاندون‌ها: برای اتصال و تثبیت مفصل زانو ضروری‌اند.
مشکلات شایع زانو
۱. رگ به رگ شدن و کشیدگی رباط یا عضله
این آسیب معمولاً بر اثر ضربه مستقیم یا چرخش ناگهانی زانو اتفاق می‌افتد. علائم رایج شامل درد، تورم و دشواری در راه رفتن است.
۲. پارگی غضروف (منیسک)
منیسک‌ها بالشتک‌هایی هستند که بین استخوان ران و ساق قرار دارند. فشار یا ضربه شدید می‌تواند آن‌ها را پاره کند. درمان بسته به شدت آسیب، شامل استراحت، بریس حمایتی یا در موارد جدی‌تر، جراحی است.
۳. تاندونیت (التهاب تاندون‌ها)
استفاده بیش از حد از زانو در ورزش‌هایی مثل دویدن، پرش یا بسکتبال می‌تواند باعث التهاب تاندون کشکک شود؛ که به آن زانوی جهندگان هم گفته می‌شود.
۴. آرتروز زانو
شایع‌ترین نوع آرتروز در بدن، آرتروز زانو است که به مرور زمان باعث از بین رفتن غضروف مفصل می‌شود. این بیماری بیشتر در افراد میانسال و مسن دیده می‌شود.
- دلایل تشدیدکننده: اضافه وزن، آسیب‌های مکرر یا التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید (که حتی در سنین پایین‌تر هم رخ می‌دهد).
روش‌های تشخیص مشکلات زانو
پزشک متخصص برای یافتن علت دقیق زانو درد از معاینه و آزمایش‌های تکمیلی استفاده می‌کند:
- اشعه ایکس (X-Ray): بررسی وضعیت استخوان‌ها و فضای مفصل.
- MRI: تصویربرداری دقیق از رباط‌ها، تاندون‌ها و غضروف‌ها.
- CT اسکن: تصاویر سه‌بعدی و جزئی‌تر نسبت به عکس ساده.
- آرتروسکوپی: مشاهده مستقیم داخل مفصل با دوربین کوچک و امکان درمان همزمان.
- اسکن رادیونوکلاید: بررسی جریان خون و فعالیت سلولی در استخوان‌ها.
درمان مشکلات زانو
انتخاب روش درمان بستگی به علت و شدت آسیب دارد. در بسیاری از موارد، درمان‌های اولیه شامل استراحت، داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی و استفاده از بریس کافی است. اما اگر تخریب مفصل شدید باشد و روش‌های غیرجراحی مؤثر واقع نشوند، متخصص ارتوپدی ممکن است جراحی تعویض مفصل زانو را پیشنهاد کند.
جمع‌بندی
زانو به دلیل فشار مداوم در فعالیت‌های روزمره و ورزشی، یکی از آسیب‌پذیرترین مفاصل بدن است. شناخت علل شایع زانو درد و مراجعه به‌موقع به پزشک می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. درمان زودهنگام، شانس بهبودی کامل و بازگشت به زندگی فعال را افزایش می‌دهد.
