آناتومی دست
دست انسان یکی از پیچیده‌ترین و ظریف‌ترین بخش‌های بدن است که توانایی انجام حرکات دقیق و گسترده را فراهم می‌کند. این بخش از بدن از استخوان‌ها، مفاصل، ماهیچه‌ها، رباط‌ها و غلاف‌های گوناگون تشکیل شده است.
سه دسته اصلی استخوان در دست وجود دارد:
- انگشتان: هر دست ۱۴ استخوان در انگشتان دارد. هر انگشت (به‌جز شست) دارای سه بند است: پروگزیمال، میانی و دیستال. انگشت شست تنها دو استخوان دارد.
- استخوان‌های متاکارپال: پنج استخوانی که اسکلت اصلی کف دست را شکل می‌دهند.
- استخوان‌های مچ دست: هشت استخوان کوچک که با دو استخوان ساعد یعنی اولنا و رادیوس در ارتباط هستند.
ماهیچه‌ها با انقباض خود حرکت را امکان‌پذیر می‌سازند، رباط‌ها مفاصل را به هم متصل می‌کنند و غلاف‌ها مانند لوله‌هایی بخشی از انگشتان را در بر می‌گیرند تا حرکت نرم و روان انجام شود.
بیماری‌های شایع دست
۱. آرتریت و التهاب مفاصل
آرتریت به معنی التهاب مفصل است و می‌تواند در نواحی مختلف دست و مچ بروز کند. یکی از انواع آن، آرتریت روماتوئید است که اغلب مفاصل کوچک انگشتان و اطراف مچ را درگیر کرده و باعث تورم، درد و تغییر شکل می‌شود. این بیماری در صورت پیشرفت، عملکرد طبیعی دست را مختل کرده و زندگی روزمره را دشوار می‌کند.
۲. استئوآرتریت (آرتروز دست)
این بیماری بیشتر در اثر فرسودگی طبیعی یا آسیب‌دیدگی ایجاد می‌شود. نواحی پرخطر آن شامل پایه شست، مفصل‌های نزدیک نوک انگشتان و مفصل‌های میانی انگشتان است.
علائم شایع آن:
- خشکی و سفتی انگشتان
- تورم و درد
- برجستگی‌های استخوانی روی مفاصل
- کاهش قدرت گرفتن اشیا
روش‌های درمانی شامل استراحت، داروهای ضدالتهابی، آتل، گرما یا سرما درمانی و در موارد شدید، تزریق یا جراحی است.
۳. سندرم تونل کارپال
این عارضه زمانی رخ می‌دهد که عصب میانی در مچ دست تحت فشار قرار گیرد. علائم آن عبارتند از:
- بی‌حسی و مورمور شدن انگشتان (به‌خصوص شست، اشاره و میانی)
- درد یا احساس سوزش در دست
- ضعف در گرفتن اشیا
درمان شامل آتل‌بندی، داروهای ضدالتهاب، تزریق، اصلاح شرایط محیط کار و در برخی موارد جراحی است.
۴. کیست‌های گانگلیون
این کیست‌های پر از مایع بیشتر روی مچ یا پشت دست ظاهر می‌شوند و خوش‌خیم هستند. ممکن است با درد یا تورم همراه باشند، اما در بسیاری از موارد بدون درمان خاصی بهبود پیدا می‌کنند. در صورت نیاز، روش‌هایی مانند آتل، دارو یا جراحی به کار گرفته می‌شود.
۵. مشکلات تاندون‌ها
التهاب یا آسیب‌دیدگی تاندون‌ها از شایع‌ترین مشکلات دست است. نمونه‌ها:
- آرنج تنیس‌بازان: درد در سمت بیرونی آرنج و امتداد آن به مچ.
- آرنج گلف‌باز: درد از بخش داخلی آرنج تا مچ.
- تنوسینوویت دِکوئرون: التهاب غلاف تاندون شست.
- انگشت ماشه‌ای: قفل شدن انگشت به دلیل التهاب غلاف تاندون.
درمان بسته به شدت بیماری شامل استراحت، کمپرس سرد، آتل، داروهای ضدالتهاب، تزریق یا جراحی است.
جمع‌بندی
دست‌ها به دلیل نقش حیاتی در زندگی روزمره، در معرض آسیب‌ها و بیماری‌های متعددی قرار دارند. آشنایی با ساختار دست و شناخت علائم مشکلات شایع آن می‌تواند در پیشگیری، تشخیص زودهنگام و انتخاب بهترین درمان مؤثر باشد. اگر دچار درد یا تورم در دست و مچ هستید، مراجعه به پزشک متخصص ارتوپدی یا فیزیوتراپیست بهترین اقدام خواهد بود.
