پوکی استخوان چیست؟
استخوان‌ها به‌طور طبیعی در طول زندگی همواره در حال بازسازی هستند. اما اگر سرعت تخریب بافت استخوانی بیشتر از جایگزینی آن باشد، پوکی استخوان رخ می‌دهد. این بیماری میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان درگیر کرده و خطر شکستگی استخوان‌ها را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
زنان به‌ویژه پس از یائسگی بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند، اما مردان نیز از این بیماری مصون نیستند. آمارها نشان می‌دهد که:
- از هر دو زن بالای ۵۰ سال، یک نفر به دلیل پوکی استخوان دچار شکستگی می‌شود.
- از هر چهار مرد بالای ۵۰ سال، یک نفر به همین دلیل دچار شکستگی استخوان می‌گردد.
خبر خوب اینکه پوکی استخوان بیماری قابل پیشگیری و درمان است و در صورت تشخیص به‌موقع می‌توان از عوارض جدی آن جلوگیری کرد.
علائم پوکی استخوان
این بیماری اغلب به عنوان «بیماری خاموش» شناخته می‌شود؛ چون معمولاً بدون علامت پیشرفت می‌کند. با این حال برخی نشانه‌ها عبارتند از:
- شکستگی‌های مکرر در اثر زمین‌خوردگی یا ضربات جزئی (به‌ویژه در لگن، ستون فقرات و مچ)
- کاهش قد و قوز پشت ناشی از فروریزش مهره‌ها
- درد شدید یا تغییر شکل ستون فقرات در مراحل پیشرفته
🔻 توجه: این علائم ممکن است مشابه سایر بیماری‌های استخوانی هم باشند. بنابراین تشخیص قطعی فقط توسط پزشک امکان‌پذیر است.
عوامل خطر پوکی استخوان
عوامل متعددی خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهند، از جمله:
- سن بالای ۵۰ سال
- جنسیت: زنان چهار برابر بیشتر در معرض ابتلا هستند
- یائسگی و کاهش سطح استروژن
- سابقه خانوادگی شکستگی یا پوکی استخوان
- کمبود کلسیم و ویتامین D
- تغذیه نامناسب (کمبود پروتئین، میوه و سبزیجات)
- سیگار کشیدن و مصرف زیاد الکل یا کافئین
- سبک زندگی کم‌تحرک
- وزن پایین یا بدن لاغر
- برخی داروها (مثل کورتون‌ها) یا بیماری‌های مزمن
چگونه از پوکی استخوان پیشگیری کنیم؟
برای محافظت از استخوان‌ها در هر سنی باید به موارد زیر توجه داشت:
- مصرف کافی کلسیم و ویتامین D
- رژیم غذایی متعادل شامل پروتئین، میوه و سبزیجات تازه
- فعالیت‌های ورزشی مرتبط با تحمل وزن (مثل پیاده‌روی و تمرینات مقاومتی)
- ترک سیگار و کاهش مصرف الکل
- کنترل وزن و جلوگیری از کاهش شدید وزن
- ارزیابی منظم خطر سقوط و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه در سالمندان
تشخیص پوکی استخوان
آزمایش تراکم استخوان (DXA یا دانسیتومتری) تنها روش استاندارد برای تشخیص پوکی استخوان است. این تست با اشعه ایکس کم‌خطر انجام می‌شود و تراکم استخوان را در بخش‌های مهم بدن می‌سنجد. انجام این آزمایش توصیه می‌شود برای:
- همه زنان بالای ۶۵ سال
- همه مردان بالای ۷۰ سال
- زنان یائسه یا مردان ۵۰ تا ۶۹ ساله با عوامل خطر
- افرادی که سابقه شکستگی دارند یا داروهای تضعیف‌کننده استخوان مصرف می‌کنند
درمان پوکی استخوان
درمان مناسب می‌تواند از پیشرفت بیماری و شکستگی‌های بیشتر جلوگیری کند. پزشک بسته به شرایط بیمار ممکن است ترکیبی از روش‌های زیر را پیشنهاد کند:
- داروها: شامل قرص، تزریق، اسپری بینی یا پچ پوستی (تأیید شده توسط FDA)
- مکمل‌های کلسیم و ویتامین D
- ورزش‌های مقاومتی و تمرینات تقویتی
- اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی
- پیشگیری از زمین‌خوردگی در سالمندان
درمان زودهنگام حتی پس از بروز شکستگی می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد.
جمع‌بندی
پوکی استخوان بیماری‌ای است که با کاهش تراکم استخوان‌ها باعث افزایش خطر شکستگی می‌شود. اگرچه زنان بیشتر در معرض ابتلا هستند، اما مردان نیز باید به پیشگیری و تشخیص به‌موقع توجه داشته باشند. مصرف کافی کلسیم و ویتامین D، ورزش منظم، سبک زندگی سالم و چکاپ‌های دوره‌ای بهترین راهکارها برای پیشگیری و کنترل این بیماری هستند.
